ความสัมพันธ์กับต่างประเทศของอาณาจักรสุโขทัย

         อาณาจักรสุโขทัย มีการสร้างความสัมพันธ์กับต่างประเทศ ด้วยวิธีการที่หลากหลายแตกต่างกันออกไป โดยมีความสัมพันธ์กับดินแดนต่าง ๆ ดังนี้ 
                                 1) ความสัมพันธ์กับมอญ
                                ความสัมพันธ์ระหว่างสุโขทัยกับมอญ ส่วนใหญ่เกี่ยวกับพระพุทธศาสนาลัทธิเถรวาทที่มอญนับถืออยู่แล้ว  ในปลายพุทธศตวรรษที่ 18 พระภิกษุมอญบางรูปได้ไปศึกษาพระพุทธศาสนาในลังกา เมื่อเดินทางกลับมาได้ไปสอนพุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศ์ที่เมืองนครศรีธรรมราช ภายหลังต่อมาได้แพร่หลายไปยังกรุงสุโขทัย นอกจากนั้นสุโขทัยกับมอญยังมีความสัมพันธ์กันทางเครือญาติในสมัยพ่อขุนรามคำแหง  โดยมะกะโท  พ่อค้ามอญได้แต่งงานกับพระราชธิดาของพ่อขุนรามคำแหงแล้วหนีไปอยู่เมืองเมาะตะมะ ภายหลังได้เป็นพระเจ้าแผ่นดินมอญทรงพระนามว่า พระเจ้าฟ้ารั่วและสวามิภักดิ์ต่อไทย  แต่หลังรัชกาลเจ้าฟ้ารั่วแล้วมอญก็แยกตัวเป็นอิสระ

                                2) ความสัมพันธ์กับจีน
                                ความสัมพันธ์ระหว่างอาณาจักรสุโขทัยกับจีน  มีมาตั้งแต่สมัยพ่อขุนรามคำแหง ส่วนใหญ่เป็นความสัมพันธ์ด้านการค้า ระบบราชบรรณาการในสมัยพระเจ้าหงวนสีโจ๊ว                   แห่งราชวงศ์หงวน ได้ดำเนินนโยบายส่งทูตไปเจริญสัมพันธไมตรีกับประเทศต่าง ๆ พร้อมทั้งชักชวนให้ส่งทูตไปติดต่อและส่งเครื่องราชบรรณาการให้แก่จีน โดยความสัมพันธ์ทางการทูตระหว่างอาณาจักรสุโขทัยกับจีน  จีนเป็นฝ่ายเริ่มต้นส่งคณะทูตเข้ามาคณะแรกในปี พ.ศ. 1825  แต่คณะทูตชุดนี้ยังไม่ได้มาถึงอาณาจักรสุโขทัย  พ่อขุนรามคำแหงทรงตัดสินพระทัยส่งราชทูตพร้อมเครื่องราชบรรณาการไปถวายแก่พระเจ้าหงวนสีโจ๊ว  เพื่อเป็นการกระชับมิตรให้แน่นแฟ้นยิ่งขึ้นไป  ได้แลกเปลี่ยนคณะทูตกันอีกหลายครั้ง  นอกจากนั้นอาณาจักสุโขทัยยังรับประโยชน์จากจีนโดยการรับวิทยาการเรื่องเทคนิคการทำเครื่องปั้นดินเผาแบบใหม่  คือการทำเครื่องสังคโลก ที่มีคุณภาพสามารถเป็นสินค้าส่งออก นำรายได้มาสู่อาณาจักรสุโขทัยเป็นจำนวนมาก

           ผลจากการเปิดสัมพันธภาพกับจีน 
1. ทางด้านการเมือง  ทำให้อาณาจักรสุโขทัยรอดพ้นจากการรุกรานจากจีน  นอกจากนั้นจีนยังไม่เข้าแทรกแซงการขยายอาณาเขตของไทยไปยังแหลมมลายูจนเกินขอบเขต 
2. ทางด้านเศรษฐกิจ  เป็นการส่งเสริมการค้าระหว่างไทยกับจีน  ในระบบบรรณาการทำให้ไทยได้รับประโยชน์จากการค้าระบบนี้  โดยคณะทูต ได้รับอนุญาตให้มีการซื้อขายสินค้าโดยไม่ต้องเสียภาษี 
3. ทำให้เกิดอุตสาหกรรมผลิตเครื่องสังคโลกขึ้น  ผลิตตั้งแต่ชิ้นใหญ่ลงไปถึงชิ้นเล็ก ๆ โดยเฉพาะบริเวณสุโขทัยและสวรรคโลก  ต่อมาการผลิตเครื่องสังคโลกได้มีการขยายตัวอย่างรวดเร็วทำให้เศรษฐกิจสุโขทัยเจริญขึ้นด้วยการส่งเครื่องสังคโลกไปจำหน่ายยังเมืองต่าง ๆ 
4. ทางด้านวัฒนธรรม ชาวไทยยุคนี้ได้รับวัฒนธรรมบางอย่างจากจีน เช่นการจุดดอกไม้ไฟ

 

                3) ความสัมพันธ์กับลังกา 
                อาณาจักรสุโขทัยกับลังกาส่วนใหญ่มีความสัมพันธ์กันทางด้านพระพุทธศาสนา  ในสมัยพ่อขุนศรีอินทราทิตย์  สุโขทัยได้รับพระพุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศ์มาจากเมืองนครศรีธรรมราช  พระองค์ได้ทรงส่งราชทูตไปยังลังกาพร้อมกับราชทูตของเมืองนครศรีธรรมราช  เพื่อขอพระพุทธสิหิงค์มาไว้สักการบูชาที่อาณาจักรสุโขทัย  ทำให้อาณาจักรสุโขทัย ได้แบบอย่างพระพุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศ์มาถือปฏิบัติกันในอาณาจักรสุโขทัยอย่างจริงจัง
Ÿ ในสมัยพ่อขุนรามคำแหง เป็นสมัยที่ให้การยอมรับพระพุทธศาสนาเป็นศาสนาประจำชาติ  โดยพระองค์ทรงนิมนต์พระสงฆ์มาจากเมืองนครศรีธรรมราช มาประจำอยู่ที่สุโขทัยและแสดงธรรมในวันธรรมสวนะ (วันพระ) ที่กลางดงตาลให้กับประชาชนชาวสุโขทัย  และช่วยส่งเสริมทางการศึกษา ทางศาสนาและการปฏิบัติทางวินัย  นอกจากนั้นยังมีประเพณีในด้านศาสนาเกิดขึ้นแล้ว  เช่น  การทำบุญ  การทอดกฐิน  ในสมัยพระเจ้าเลอไท  พระสงฆ์บางรูป  เช่น  พระมหาเถรศรีศรัทธา  ได้เดินทางไปศึกษาพระไตรปิฎกในประเทศลังกา  เมื่อเดินทางกลับได้นำพระศรีมหาโพธิ์  พระศีวาธาตุ (กระดูกส่วนบนร่างกาย  เช่น กรามหรือไหปลาร้า) และพระทันตธาตุมาประดิษฐานไว้ที่กรุงสุโขทัย  นอกจากนั้นพระองค์ยังนำพระวินัยที่เคร่งครัดของพระสงฆ์ในนิกายมหาวิหารมาเผยแผ่ในกรุงสุโขทัย   ในสมัยพระมหาธรรมราชาที่ 1 (พญาลิไท)  เป็นสมัยที่อาณาจักรสุโขทัยมีความเจริญด้านพระพุทธศาสนามากที่สุด  โดยพระองค์ได้โปรดให้พิมพ์รอยพระพุทธบาท จากประเทศศรีลังกา  มาจำหลักลงบนแผ่นหิน  แล้วนำไปประดิษฐานยังยอดเขาสุมณกุฎ(ปัจจุบันคือ “เขาหลวง” อยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของเมืองสุโขทัยเก่า) และเมื่อครั้งพระองค์ฯ เสด็จออกผนวชก็ได้โปรดให้เชิญพระอุทุมพรบุปผาสวามีชาวลังกา มาเป็นพระอุปัชฌาย์

                ผลดีจากการเปิดสัมพันธภาพกับลังกา 
1. อาณาจักรสุโขทัยได้รับแบบอย่างพระพุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศ์มาปฏิบัติอย่างจริงจัง 

2. ไทยได้รับมรดกทางด้านศิลปะมาถือปฏิบัติ  เช่น  การสร้างโบสถ์  วิหาร 
3. ไทยได้รับมรดกทางวัฒนธรรม  เช่น งานพระราชพิธีในพระราชสำนัก  พระราชพิธีเกี่ยวกับงานนักขัตฤกษ์ในพระพุทธศาสนา

 

               4) ความสัมพันธ์กับอาณาจักรล้านนา
อาณาจักรสุโขทัยกับล้านนา มีความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดกันมาก  โดยพญามังรายเจ้าเมือเงินยาง  และพญางำเมือง เจ้าเมืองพะเยาแห่งอาณาจักรล้านนา  เป็นมิตรสหายที่ดีของพ่อขุนรามคำแหงมาตั้งแต่เยาว์วัย  กษัตริย์ทั้งสามพระองค์ได้ทำสัญญาเป็นมิตรไมตรีที่ดีต่อกันอย่างแน่นแฟ้น  ต่อมาพ่อขุนรามคำแหงได้เสด็จขึ้นไปยังอาณาจักรล้านนา พร้อมกับพญางำเมือง  เพื่อช่วยพญามังรายเลือกชัยภูมิที่ดีในการสร้างราชธานีที่เมืองเชียงใหม่ มีชื่อว่า “นพบุรีศรีนครพิงค์เชียงใหม่”

              5) ความสัมพันธ์กับเมืองนครศรีธรรมราช 
               อาณาจักรสุโขทัยกับเมืองนครศรีธรรมราช เริ่มมีความสัมพันธ์กันตั้งแต่พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ได้เสด็จไปเจริญสัมพันธไมตรีกับพระเจ้าจันทรภานุ กษัตริย์แห่งนครศรีธรรมราชและเคยโปรดเกล้าฯให้ติดต่อขอพระพุทธสิหิงค์จากลังกามาประดิษฐานยังกรุงสุโขทัย  และในสมัยพ่อขุนรามคำแหง  ได้นำพระพุทธศาสนานิกายเถรวาทลัทธิลังกาวงศ์  จากนครศรีธรรมราชขึ้นมาเผยแผ่ยังสุโขทัยทำให้พระพุทธศาสนานิกายเถรวาทลัทธิลังกาวงศ์มั่นคงในสุโขทัยนับตั้งแต่นั้นมา 
                6) ความสัมพันธ์กับอาณาจักรอยุธยา 
               ความสัมพันธ์ระหว่างอาณาจักรสุโขทัยกับอาณาจักรอยุธยา เริ่มขึ้นในสมัยสมเด็จ         พระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) แห่งอาณาจักรอยุธยา ทรงยกทัพขึ้นมายึดเมืองพิษณุโลกของอาณาจักรสุโขทัย  ทำให้สุโขทัยต้องส่งเครื่องบรรณาการพร้อมคณะทูตเดินทางไปเจรจาขอเมืองพิษณุโลกคืน  ซึ่งสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง)  ทรงพระราชทานเมืองพิษณุโลกคืน ให้แก่สุโขทัย  ต่อมาสมัยของพระมหาธรรมราชาที่ 2 พระบรมราชาธิราชที่ 1 (ขุนหลวงพระงั่ว)แห่งอาณาจักรอยุธยา  ยกทัพมาตีเมืองชากังราว ทำให้พระมหาธรรมราชาที่ 2 ทรงยอมอ่อนน้อมต่อแสนยานุภาพของอาณาจักรอยุธยา  นับตั้งแต่นั้นมาอาณาจักรสุโขทัยตกเป็นเมืองประเทศราชของอาณาจักรอยุธยา  จนสิ้นสมัยของพระมหาธรรมราชาที่ 4 (บรมปาล) อาณาจักรสุโขทัยได้ถูกผนวกเป็นส่วนหนี่งของอาณาจักรอยุธยา